Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ανάπλασης της πλατείας Σχίσματος, Ελούντα, Άγιος Νικόλαος, Κρήτη (συμμετοχή).

διάγραμμα ιδέας

Γενική άποψη (bird's eye view)

Τίτλος Έργου:  Συμμετοχή στον Αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων για την ανάπλαση της πλατείας σχίσματος στην Ελούντα, Κρήτη.

Ομάδα Μελετητών
Αρχιτεκτονική μελέτη: Μόρας Αντώνιος (Αρχιτέκτονας Μηχ. ΑΠΘ, MArch ΕΜΠ),Καρκατσέλας Νίκος (Αρχιτέκτονας Μηχ. ΑΠΘ, MArch ΕΜΠ),, Παπαμαργαρίτη Εύα (Αρχιτέκτονας Μηχανικός Π.Θ.)
Ηλεκτρομηχανολογική μελέτη: Γιούμης Κωνσταντίνος (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και Μηχανικός Ηλ. Υπολογιστών ΑΠΘ)
Κυκλοφοριακή μελέτη: Γιούμης Αλέξανδρος (Πολιτικός Μηχανικός ΑΠΘ)

Έτος: 2012

Α. Πρόθεση

Βασική πρόθεση της πρότασης είναι να αναδειχθεί η ταυτότητα της περιοχής μέσα από τη διαχείριση χαρακτηριστικών στοιχείων που αποτέλεσαν την εικόνα αλλά και το μέσο ανάπτυξης και οικονομικής ευρωστίας της.

Τα στοιχεία αυτά περιστρέφονται γύρω από δύο έννοιες,

α. την υλικότητα ως στοιχείο συνέχειας και σύνδεσης με το παρελθόν. Η ακονόπετρα, το αλάτι, η ενδημική χλωρίδα χρησιμοποιούνται δημιουργικά ως εργαλεία της πρότασης.

β. Τη σχεδιαστική μνήμη. Ο κάνναβος και οι κωνοειδούς μορφής λόφοι συλλογής άλατος στις αλυκές αποτελούν αφετηρία σχεδιασμού. Γίνονται η συνδετική μηχανή η οποία μέσα από την επανάληψη οριοθετεί ξανά τα στοιχεία της αστικότητας με έμφαση σε ένα δημόσιο χώρο που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τη σχέση στάσης κίνησης μέσα από αναδιπλώσεις, εκσκαφές και χαράξεις που αναδύονται και σβήνουν. Μέσα από τα στοιχεία αυτά η ήπια παρέμβαση στο παραλιακό μέτωπο επιδιώκει τη σύνδεση της Αρχαίας Ολούς (κάνναβος) με τον χώρο των αλυκών (κάνναβος, λόφοι αλατιού) εστιάζοντας στην περιοχή της πλατείας Σχίσματος.

επεξήγηση ιδέας

Β. Ανάλυση περιοχής. Διαμόρφωση, εξοπλισμός και υλικά κατασκευής.

Η ανάγκη πρόβλεψης υπαίθριων οργανωμένων χώρων εστίασης και στάσεων (σημείων ξεκούρασης), οδήγησαν στην οριοθέτηση τεσσάρων περιοχών και στην κοινή τους σχεδιαστική αντιμετώπιση. Με την εκσκαφή και την υποχώρηση της στάθμης (-0.40μ) αναφέρονται στον κάνναβο και επιτυγχάνουνι την ανεμπόδιστη θέα της θάλασσας.

Δημιουργείται ένα οπτικό όριο (κύμα) στόχος του οποίου είναι να αποκρύψει και να ενοποιήσει το κατακερματισμένο μέτωπο των κτιρίων και ταυτόχρονα τα στοιχεία του να λειτουργήσουν ως φωτιστικά κατά τις βραδινές ώρες. Παράλληλα, την περιοχή διατρέχει μια δεύτερη νοητή κυματοειδής χάραξη κατά μήκος της οποίας το έδαφος ανασηκώνεται δημιουργώντας καθιστικά. Στις αναδιπλώσεις και τις υποβαθμίσεις χρησιμοποιείται στα σόκορα ακονόπετρα ως επένδυση.

Στη βορειοδυτική πλευρά της περιοχής μελέτης εκεί που άλλοτε λειτουργούσαν οι αλυκές, δίπλα στην παραλία της Ελούντας, δημιουργείται λόφος (αλατόλοφος) που εκτός από σημείο στάσης, ανάπαυσης και παιχνιδιού παραλαμβάνει και χρήσεις στάθμευσης και εξυπηρέτησης. Ως κύριο υλικό επένδυσης του συνόλου της περιοχής επέμβασης χρησιμοποιείται βοτσαλωτό δάπεδο βιομηχανικού τύπου υπόλευκου χρώματος αντίστοιχου των αλυκών.

Διαμορφώνονται τρεις βασικές διαδρομές με γνώμονα τον πολεοδομικό και λειτουργικό χαρακτήρα της πλατείας και την ένταξή της στην ευρύτερη οικιστική ζώνη:

α. η διαδρομή των πεζών, που δεν είναι αυστηρά καθορισμένη αλλά αποκτά χαρακτήρα διάχυσης εκατέρωθεν των ορίων του δρόμου.

β. η διαδρομή των ποδηλάτων, που είναι σαφώς καθορισμένη και θα μπορούσε να θεωρηθεί τμήμα της διαδρομής αρχαίας Ολούς - οικισμού Πλάκας.

γ. η διαδρομή του αυτοκινήτου. Η χωροθέτηση των παραπάνω οδήγησε στην ανάγκη εκτροπής της Δημοκρατίας και την κατάργηση καθέτων της για την διευκόλυνση της κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων.

κάτοψη προτασης

τομή Ι (βορράς-νότος)

 τομή ΙΙ (ανατολή-δύση)

Βιοκλιματική Προσέγγιση.

Η δημιουργία ήπιου ανάγλυφου και η αποφυγή χρήσης ψηλών στοιχείων στην περιοχή μελέτης ευνοούν την κυκλοφορία του αέρα και την απαγωγή της θερμότητας από την διαμορφωμένη επιφάνεια. Η αυξημένη κυκλοφορία του αέρα που ενισχύεται λόγω της γειτνίασης με τη θάλασσα, καθώς και η ύπαρξη επιφανειών χαμηλής και ψηλής φύτευσης επιτρέπει το φιλτράρισμα και την απομάκρυνση των αέριων ρίπων απο το επίπεδο κυκλοφορίας των πεζών.

Κατά τους θερινούς μήνες οι περιοχές στάσης και ξεκούρασης ηλιοπροστατεύονται από την υψηλή φύτευση και με την κατασκευή στεγασμένων χώρων στους οποίους η χρήση διάτρητων και υφασμάτινων επιφανειών δεν εμποδίζεται η ροή αέρα.

Αντίστοιχα οι υπαίθριοι χώροι κατά τους χειμερινούς μήνες χαίρουν απρόσκοπτου ηλιασμού, ενώ τα σημεία στάσης – ξεκούρασης (εκσκαφές) προστατεύονται από τους ισχυρούς χειμερινούς ανέμους.

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται (βοτσαλωτό δάπεδο βιομηχανικού τύπου και ακονόπετρα) είναι φυσικά, χαμηλής θερμοαπορροφητικότητας, με υφή που παρουσιάζει χαμηλή ανακλαστικότητα φωτός προς αποφυγή θάμβωσης και επιπλέον συναντώνται στην περιοχή και προτείνεται η συλλογή αυτών από σημεία πλησίον με σκοπό τη μείωση του ενεργειακού και οικονομικού κόστους.

 κεντρiκός χώρος εκδηλώσεων / Κήπος

 διαμόρφωση δυτικής πλευράς

 τομή δυτικής πλευράς με διάγραμμα υλικών

Πράσινο

Με γνώμονα την υφιστάμενη φύτευση προσδιορίστηκαν οι πόλοι δραστηριοτήτων έτσι ώστε να εκμεταλλευτούμε τα υπάρχοντα δέντρα για το σκιασμό και δροσισμό των λειτουργιών. Χρησιμοποιούμε τη φύτευση επίσης ως στοιχείο αναδυόμενης ταυτότητας καθώς αποφεύγουμε τη χρήση ξένων ειδών προς την περιοχή ενσωματώνοντας τη χαρακτηριστική ενδημική, όπως καμπανούλες, αρμυρίκια, πουρνάρια κτλ. Έτσι εξασφαλίζεται και η βιωσιμότητα της φύτευσης καθώς προσαρμόζεται στις υφιστάμενες περιβαλλοντικές συνθήκες. Σε στοιχεία όπως τα καθιστικά (εκσκαφές) αναριχόμενα συμπληρώνουν τις κατασκευές ενισχύοντας και τη βιοκλιματική τους συμπεριφορά. 

Ειδικότερα:

Ο Κήπος οργανώνεται γύρω από την υφιστάμενη φύτευση η οποία συμπληρώνεται και εντείνεται με προσεκτικά τοποθετημένα αρμυρίκια και ψηλούς φοίνικες έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας εσωτερικός χώρος χαλάρωσης και παιχνιδιού χωρίς να εμποδίζεται παράλληλα η θέα προς τη θάλασσα.

Στο Κύμα Ι η τοποθέτηση των δέντρων ενσωματώνεται στο καμπύλο καθιστικό ενώ δημιουργείται χώρος χαμηλής βλάστησης με καμπανούλες και πουρνάρια.

Στο Κύμα ΙΙ επεκτείνεται η φύτευση και προς τους παρακείμενους χώρους εστίασης ενώ συμπληρώνεται με ενδημική χαμηλή.

Στον αλατόλοφο εκμεταλλευόμαστε το σχήμα στο οποίο είναι τοποθετημένα τα δέντρα για τη διαχείριση των κινήσεων και σκιασμό του χώρου στάθμευσης ενώ μεταφυτεύεται μικρός αριθμός για λόγους συνεκτικότητας του σχεδιασμού.

 αλατόλοφος

Αστικές πρίζες και ασύρματη δικτύωση (χρήση της τεχνολογίας προς ενημέρωση των πολιτών)

Οι λοιπές ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις που προτείνονται να εγκατασταθούν έχουν επιλεγεί με βάση τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής για πληροφορία και ενημέρωση σε συνδυασμό με την χρησιμοποίηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας φιλικών προς το περιβάλλον. Έτσι προτείνεται η εγκατάσταση HOT-SPOT σε διάφορα σημεία της περιοχής (κήπος-κύμα Ι, κύμα ΙΙ-εκκλησία, αλατόλοφος) για την παροχή ασύρματης (wi-fi) πρόσβασης στο διαδίκτυο καθώς και ειδικών σημείων (καθιστικών) με ρευματοδότες για φόρτιση κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών που θα είναι ενεργειακά αυτόνομα καθώς θα λειτουργούν με ρεύμα από μικρή φωτοβολταϊκή εγκατάσταση στην κορυφή της κατασκευής.

Για την προώθηση ζητημάτων του Δήμου, πολιτιστικής πληροφορίας και ενημέρωσης προτείνεται με τη σύνδεση των χρηστών στα HOT-SPOT να γίνεται αυτόματη μεταφορά τους σε ιστοσελίδα με σχετικό υλικό που θα είναι διαθέσιμο τόσο σε διαφορετικές γλώσσες όσο και για ΑΜΕΑ (φωνητικές περιγραφές κλπ). Ειδικότερα συνίσταται στη σύνδεση με το HOT-SPOT α. του κήπου-κύμα Ι να δίνεται εκτενής πληροφόρηση για την αρχαία Ολού με πλοήγηση και προσανατολισμό του χώρου για τους επισκέπτες που επιθυμούν να κατευθυνθούν εκεί, β. του αλατόλοφου να δίνεται πληροφορία για τη λειτουργία των αλυκών και γ. της εκκλησίας-κύμα ΙΙ να δίνονται στοιχεία για τη σημασία της ακονόπετρας στην περιοχή, το είδος των ενδημικών φυτών και της πανίδας της περιοχής καθώς και οδηγίες για την επίσκεψη των σχετικών χώρων.

 εκσκαφές/καθιστικά

 άποψη καθιστικών

 αστικός εξοπλισμός / Κύμα Ι

 άποψη αλατόλοφου με χώρο στάθμευσης 

Η εγκατάσταση φωτισμού έχει αντιμετωπιστεί και σχεδιαστεί ως μέρος της συνολικής σύνθεσης και αρχιτεκτονικής του χώρου και περιλαμβάνει διάφορους τύπους φωτιστικών σωμάτων ανάλογα με την περιοχή και την επιδιωκόμενη ανάδειξη του αντικειμένου χρησιμοποιώντας φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες.

Προτείνονται:

α. Αναρτημένα φωτιστικά σώματα. Τοποθετούνται κατά μήκος της Δημοκρατίας. Κατάλληλα για οδικό φωτισμό (ύψος 6-7μ.), θα είναι τύπου ‘γειτονιάς’.

β. Επιδαπέδια φωτιστικά σώματα (κύμα). Προσφέροντας ατμοσφαιρικό φωτισμό του χώρου στους περιπατητες. Οι διαστάσεις των στοιχείων διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή του επιθυμητού φωτισμού και διακρίνονται σε επιφανειακά και κατακόρυφα γραμμικά.. Τα επιφανειακά έχουν διαστάσεις 0.80μ χ 0.20μ και ύψος 2.2μ και χρησιμοποιούνται και για φωτοτράπεζες για περιοδικές εκθέσεις, συναντώνται στις διαδρομές των πεζών και πλησίον των καθιστικών. Τα γραμμικά έχουν πλάτος 0.20μ χ 0.20μ και ύψος 2.20μ και τοποθετούνται για σημειακό εστιασμένο φωτισμό, συναντώνται κυρίως στην περιοχή του μνημείου και στην ενότητα των εστιατορίων.

γ. Φωτιστικά ενδοδαπέδιας τοποθέτησης με τη μορφή κρυφού φωτισμού θα τοποθετηθούν κατά μήκος του ποδηλατόδρομου, στους χώρους των εκσκαφών για τη φιλοξενεία των τραπεζοκαθισμάτων της πλατείας και στο χώρο του μνημείου πεσόντων ηρώων στα σημεία που φαίνονται στα σχέδια. Θα είναι τριών τύπων. Τα φωτιστικά του πρώτου τύπου θα είναι ελαφρώς υποβαθμισμένα του δαπέδου (από 2 – 5cm) και θα τοποθετηθούν με προοδευτική αύξηση της εντασής τους κατά μήκος της διαδρομής που επιδιώκεται να τονιστεί, κατευθύνοντας την όδευση πεζών και ποδηλατών ενώ ο δεύτερος τύπος φωτιστικών θα είναι κλασσικού σχεδιασμού κ θα τοποθετηθούν περιμετρικά και εντός των χώρων των τραπεζοκαθισμάτων. Ίδιου τύπου φωτιστικά θα τοποθετηθούν στο χώρο του μνημείου όπου σε συνδυασμό με τον κατάλληλο κατακόρυφο γραμμικό εστιασμένο φωτισμό θα πετυχαίνεται η ανάδειξη και η προβολή του. Τέλος ο τρίτος τύπος ενδοδαπέδιων φωτιστικών θα είναι τα φωτιστικά του δεύτερου τύπου εγκιβωτισμένα σε τσιμεντένιο ορθογωνικό ρείθρο και θα χρησιμεύουν σαν κρυφός αλλά παράλληλα και ενισχυτικός φωτισμός των πεζοδρομίων της πλατείας. Για τους λαμπτήρες των ενδοδαπέδιων φωτιστικών σωμάτων προτείνεται η χρήση λαμπτήρων χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας τεχνολογίας LED.

Κυκλοφοριακή Μελέτη

Η κυκλοφοριακή μελέτη, έχει στόχο την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του χώρου και της θέας του λιμανιού της Ελούντας και την ενθάρυνση εναλλακτικών μέσων μετακίνησης (ποδήλατο κλπ).

Μελετώντας την περιοχή παρατηρούμε ότι ο κύριος φόρτος εμφανίζεται κατά μήκος της οδ. Δημοκρατίας πρός τα δυτικά (εκκλησία) και προς το βορρά (επαρ. οδ. Αγίου Νικολάου-Βρούζας). Με δεδομένο ότι η βασική αρχή σχεδίασης της οργάνωσης κυκλοφορίας της μελέτης είναι η αναβάθμιση του παραλιακού μετώπου της Ελούντας, προτείνεται η αποφόρτιση του με τη δημιουργία ενός μεγάλου χώρου στάθμευσης για ΙΧ, λεωφορεία και ΤΑΧΙ στα βόρρεια της περιοχής μελέτης. Ο χώρος στάθμευσης βρίσκεται σε σημείο το οποίο δεν εμποδίζει τη θέα της περιοχής και παράλληλα είναι κοντά ώστε ο επισκέπτης ή ο κάτοικος μέσω του πεζοδρομημένου παραλιακού μετώπου να έχει άμεση πρόσβαση στο κέντρο της περιοχής μελέτης. Με την παρέμβαση αυτή ο κυκλοφοριακός φόρτος διοχετεύεται εκτός της κρίσιμης περιοχής και επιτυγχάνεται απρόσκοπτη συνεχής ροή των οχημάτων. Ανασχεδιάζεται επίσης ο άξονας της Δημοκρατίας με σκοπό τη δημιουργία δημόσιου χώρου στη νότια πλευρά της αλλά και την επιβράδυνση της κίνησης των οχημάτων.

Σχέδιο κυκλοφοριακής πρότασης. Με βέλη επισημαίνονται τα ρεύματα και οι κατευθύνσεις των οχημάτων, με πορτοκαλί χρώμα οι πεζοδρομήσεις ενώ με γαλάζιες διακεκομμένες οι χώροι ελεγχόμενης στάθμευσης.

Επί της οδ. Δημοκρατίας ο δρόμος παραμένει διπλής κυκλοφορίας και στην αρχή της τοποθετείται πινακίδα που ενημερώνει τους οδηγούς για το που θα σταθμεύσουν. Προτείνονται μετατροπές των καθέτων σε πεζοδρόμους με εξαίρεση το σημείο στο οποίο τοποθετείται το μνημείο όπου προτείνεται μονοδρόμηση της υφιστάμενης οδού με κατεύθυνση προς το βορρά, για να αποφευχθούν αριστερές στροφές προς την κύρια κίνηση και αλλαγή υλικού του οδοστρώματος για την προβολή του μνημείου.

Λεπτομέρεια δρόμου στο μνημείο.

Σημειώνεται ότι η κίνηση των αυτοκινήτων στους πεζόδρομους θα επιτρέπεται μόνο στους μόνιμους κάτοικους (έκδοση ειδικού σήματος) και στους καταστηματάρχες για συγκεκριμένες ώρες τις ημέρας για λόγους τροφοδοσίας (συνίσταται πρωινές ώρες, 6-10 πμ).

Για τη ακόμη καλύτερη ρύθμιση της κυκλοφορίας προτείνονται δύο επιπλέον χώροι στάθμευσης επί της οδού Δημοκρατίας και ένας δικύκλων στην προβλήτα (αλατόλοφο). Η τοποθέτηση τους γίνεται στη νότια πλευρά της έτσι ώστε να μην εμποδίζεται η θέα προς τη θάλασσα, καθώς και για λόγους κυκλοφοριακούς αφού θα εμπόδιζαν τη βασική διαδρομή δημιουργώντας καθυστερήσεις και κίνδυνο. Εκεί προβλέπονται χώροι στάθμευσης για ΑΜΕΑ .

Τέλος η κίνηση των πεζών και των ποδηλάτων θα γίνεται μέσω του πεζοδρομημένου παραλιακού μετώπου. Η σχεδίαση έχει γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται σημεία συνάντησης με διερχόμενα οχήματα. Στην νότια πλευρά της Δημοκρατίας δημιουργείται μικρότερος σε μέγεθος αλλά απαραίτητος δημόσιος χώρος ο οποίος διευκολύνει την εξυπηρέτηση τόσο των πεζών όσο και των κατοίκων στους χώρους υπηρεσιών.

Θα πρέπει να επισημανθεί ωστόσο ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις δε μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα του “ποταμού” οχημάτων όπως θα συνέβαινε με τη χάραξη περιφερειακής οδού. Αυτό το δεύτερο σενάριο λήφθηκε υπ'όψιν στο σχεδιασμό έτσι ώστε να μπορεί να ενσωματωθεί ως “πιθανή” αλλαγή. Σε αυτή την περίπτωση θεωρούμε ότι θα μονοδρομηθεί η Δημοκρατίας και η επαρ. οδ. Αγίου Νικολάου-Βρούζας από το ύψος της εκκλησίας μέχρι και τον αλατόλοφο.