Φόρμα επικοινωνίας

 

Ομάδα Μελετητών
Αρχιτεκτονική μελέτη: 
Μόρας Αντώνιος (Αρχιτέκτονας Μηχ. ΑΠΘ, MArch ΕΜΠ),Καρκατσέλας Νίκος (Αρχιτέκτονας Μηχ. ΑΠΘ, MArch ΕΜΠ),Παπαμαργαρίτη Εύα (Αρχιτέκτονας Μηχανικός Π.Θ.)
Μελέτη Τοπίου: 
Ήρα Αντωνοπούλου (Γεωπόνος, Αρχιτέκτονας τοπίου MLD ΑΠΘ), Bίκυ Μπανια (Γεωπόνος, Αρχιτεκτονας τοπίου  MLD ΑΠΘ)
Ηλεκτρομηχανολογική μελέτη: 
Γιούμης Κωνσταντίνος (Ηλεκτρολόγος μηχναικός και μηχναικός ηλεκτρονικών υπολογιστών MSc ΑΠΘ)
Συμμετείχαν και οι: 
Σακκάς Αθανάσιος (Αρχιτέκτονας Μηχ. ΑΠΘ) και η Ζαφειρία Γκόλαντα (Γραφίστρια)
Έτος: 2013

Cracks.
(συμμετοχή στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας, Θεσσαλονίκη 2013)

Α. Πρόθεση
Βασική πρόθεση της πρότασης είναι να αναδειχθεί η ταυτότητα της περιοχής μέσα από τη διαχείριση χαρακτηριστικών στοιχείων που αποτέλεσαν την εικόνα αλλά και το μέσο ανάπτυξης και οικονομικής ευρωστίας της.
Η κομβική θέση της πλατείας οφείλει να αναδειχθεί και να αποτελέσει τόσο ενδιάμεσο μεταβατικό σταθμό εισόδου για την πόλη, μέσα από την αξιοποίηση των μέσων μαζικής μεταφοράς, όσο και σημέιο έλξης με την ανάδειξη της πολυπολιτισμικότητας που χαρακτήριζε την περιοχή ειδικότερα στο τέλος του 19ου και τις αρχές του αιώνα.


Η προσέγγιση εστιάζει σε δύο διαφορετικά επίπεδα, τα οποία ωστόσο επιχειρείται να πλεχτούν σε ένα εννιαίο πολυδιάστατο συνεχές.
Α. Το πρώτο επίπεδο είναι αυτό του πραγματικού το οποίο διαχειρίζεται ποιητικά τον τρόπο με τον οποίο βιώνεται σωματικά ο πολυσχιδής τόπος. Η επιφάνεια της πλατείας κατακερματίζεται σε τρία βασικά οργανωτικά μέρη, χαράσεται με βάση τις πιθανές κινήσεις (εγκάρσιες και διαμήκεις) και δημιουργούνται ρωγμές μέσα από τις οποίες αναδύονται τα σπαράγματα του θαλάσσιου τείχους (εκσκαφή), το όριο της παλιάς ακτογραμμής του 1870 (ρωγμή νερού) καθώς και μία υδάτινη δεξαμενή που συμβολικά καλείται να συγκεντρώνει διαρκώς τα στοιχεία του τόπου πάντα σε παραλληλία με τη θάλασσα. Σε κάποιες ώρες της μέρας σκοπός είναι για μικρό διάστημα η πλατεία στο μισό της να πλημμυρίζει σε μία συμβολική κίνηση διακοπής και διαχωρισμού των κινήσεων με σκοπό την έμφατική ανάδειξη των στοιχείων του χώρου και την επαναφορά του κύριου στοιχείου της πόλης στο “αρχικό” του όριο σε σχέση με αυτή, προτού αρχίσει να υποχωρεί ξανά μπροστά στην ανάπτυξη της. Το μνημείο του ολοκαυτώματος τοποθετείται στο νοτιοδυτικό κομμάτι της πλατειάς σε άμμεση επαφή με τη δεξαμενή με σκοπό την ελέυθερη ερμηνεία και συγκερασμό των αντιθετικών στοιχείων που απεικονίζονται (νερό-φωτιά, θερμά-ψυχρά-υγρά στοιχεία). Η Θεσσαλονίκη άλλωστε ήταν πάντα μία δεξαμενή, ένα χωνευτήρι που συγκέντρωνε ετερόκλητα στοιχεία.
Β. Το δεύτερο επίπεδο είναι αυτό του επαυξημένου (augmented). Παράλληλα με το σχεδιασμό της πλατείας σχεδιάζεται και ένα ψηφιακό τέχνημα το οποίο λειτουργεί τόσο σαν εφαρμογή πληροφόρησης για εξατομικευμένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα τελευταίας τεχνολογίας όσο και σαν φυσικό τέχνημα πληροφόρησης. Με δεδομένο ότι υπάρχει ασύρματο δίκτυο για πρόσβαση στο διαδίκτυο οι επισκέπτες μπορούν να συνδεθούν με την εφαρμογή και να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα όγκο πληροφορίας ο οποίος διαφορετικά δε θα μπορούσε να τους κοινοποιηθεί in situ. Στο ψηφιακό τέχνημα προβλέπονται τρεις λειτουργίες: επαυξημένη πραγματικότητα (AR+), πληροφόρηση (info) και διάδραση (interactive).

·      Μέσα από το AR+ ο χρήστης μπορεί να αποκτήσει εποπτικά χωρική εικόνα 5 γεγονότων σημαντικών για την ιστορία της περιοχής από συγκεκριμένα σημεία με σκοπό την άυξηση της εμπειρίας του χώρου καθώς η εμπειρία δε διαμεσολαβείται από τη σύμβαση της κλίμακας. Τα γεγονότα που ζωντανεύουν είναι η “μικρή” πλατεία Βενιζέλου προ 1917 (από την προβλήτα στην άλλη πλευρά της Νίκης), το όριο της παλιάς ακτογραμμής του 1870 (από τα μέσα περίπου της πλατείας), το τείχος και η συγκέντρωση των Εβραίων από τις κατοχικές δυνάμεις το καλοκαίρι του 1942. Ο χρήστης πλησιάζει στο σημείο θέασης, ειδοποιείται από τη συσκευή (πλοηγεί υποβοηθούμενος) και μέσα από την οθόνη έχει παράλληλη απεικόνιση του παρελθόντος και του παρόντος.
·      Μέσα από την πληροφόρηση (info) ο χρήστης μπορεί από συγκεκριμένα σημεία να πάρει πληροφορία για τα διατηρητέα κτίρια της περιοχής (συγκεκριμένα καθιστικά), για γεγονότα και εκδηλώσεις στην πόλη, μπορεί να πλοηγηθεί με βάση τους χάρτες ιστορικού περιπάτου του δήμου Θεσσαλονίκης και να ενημερωθεί για τους χρόνους άφιξης (τηλεματική) των αστικών λεωφορείων και της παράκτιας συγκοινωνίας καθώς και για τους προορισμούς τους.
·      Μέσα από τη διάδραση ο χρήστης μπορεί να ρυθμίσει “παραμέτρους” της πλατείας όπως ένταση και χρωματισμό του φωτισμού του καθιστικού στο οποίο βρίσκεται και μέσα από αυτό μπορεί να οικιοποιηθεί το δημόσιο χώρο προσαρμόζοντας τον στη διάθεση και τις προθέσεις του. 

Β. Διαμόρφωση, εξοπλισμός και υλικά κατασκευής.

Η ανάγκη πρόβλεψης υπαίθριων οργανωμένων χώρων στάσεων (σημείων ξεκούρασης), κατεύθυναν τη διάσπαση των ορίων που επιβαλλόντουσαν από την προηγούμενη φύτευση. Η νέα φύτευση χρησιμοποιείται για τη δημιουργία πλευρικών χώρων στάσης με διαβαθμισμένη ιδιωτικότητα. Συνολικά χρησιμοποιείται χυτό βιομηχανικό δάπεδο εξωτερικού χώρου τύπου κουρασανίτ τόσο γιατί έτσι επιτυγχάνεται νοητή συνέχεια με τις διαμορφώσεις στη νέα παραλία όσο και επειδή μπορούν να κατασκευαστούν ευκολότερα οι ρωγμές της κεντρικής ιδέας και τα πτυχωτά καθιστικά.
Η Δραγούμη μειώνεται σε πλάτος και καταργείται η δυνατότητα στάθμευσης ενώ στρώνεται με κυβόλιθους με σκοπό να απλωθεί η πλατεία προς τα δυτικά και να επιτευχθεί καλύτερη σύνδεση με την κύρια προσπέλαση της πλατείας που μεταφέρεται στη διασταύρωση με την Νίκης. Άλλες αλλαγές δε γίνονται στην κυκλοφορία της περιοχής ενώ η παρουσία των αστικών λεοφορείων θεωρείται ως μοχλός ζωτικότητας της περιοχής. Καθιστικά χωροθετούνται προς τις στάσεις τα οποία έχουν τη μορφή μονόλιθων ως αναφορά στο εγγύς τείχος.

Γ. Κυκλοφοριακή Μελέτη

Η μόνη αλλαγή στην κυκλοφοριακή μέλέτη είναι η επέμβαση στο πλάτος της Δραγούμη η οποία στενεύει μέχρι και τα 4,5μ έτσι ώστε να επιτευχθεί καλύτερη σύνδεση με τα λαδάδικα. Δεν προτείνονται αλλαγές στις στάσεις των λεωφορείων και των ταξί.

Δ. Βιοκλιματική Προσέγγιση.

Η δημιουργία ήπιου ανάγλυφου και η χρήση ψηλών στοιχείων με τη μορφή φύτευσης στην περιοχή μελέτης αποσκοπεί στη μέγιστη εκμετάλλευση του ηλιασμού καθώς και στην απρόσκοπτη  κυκλοφορία του αέρα και την απαγωγή της θερμότητας από την διαμορφωμένη επιφάνεια. Η αυξημένη κυκλοφορία του αέρα που ενισχύεται λόγω της γειτνίασης με τη θάλασσα, καθώς και η ύπαρξη επιφανειών χαμηλής και ψηλής φύτευσης επιτρέπει το φιλτράρισμα και την απομάκρυνση των αέριων ρύπων από το επίπεδο κυκλοφορίας των πεζών.
Κατά τους θερινούς μήνες οι περιοχές στάσης και ξεκούρασης ηλιοπροστατεύονται από την υψηλή φύτευση.
Αντίστοιχα οι υπαίθριοι χώροι κατά τους χειμερινούς μήνες χαίρουν απρόσκοπτου ηλιασμού, ενώ τα σημεία στάσης προστατεύονται από τους ισχυρούς χειμερινούς ανέμους.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται (βοτσαλωτό δάπεδο βιομηχανικού τύπου, κυβόλιθος  και μάρμαρο) είναι φυσικά, χαμηλής θερμοαπορροφητικότητας, με υφή που παρουσιάζει χαμηλή ανακλαστικότητα φωτός προς αποφυγή θάμβωσης και επιπλέον συναντώνται στην περιοχή και προτείνεται η συλλογή αυτών από σημεία πλησίον με σκοπό τη μείωση του ενεργειακού και οικονομικού κόστους.

Ε. Πράσινο

Με γνώμονα την υφιστάμενη φύτευση προσδιορίστηκαν οι πόλοι δραστηριοτήτων έτσι ώστε να εκμεταλλευτούμε τα υπάρχοντα δέντρα για το σκιασμό και δροσισμό των λειτουργιών. Χρησιμοποιούμε τη φύτευση επίσης ως στοιχείο αναδυόμενης ταυτότητας καθώς αποφεύγουμε τη χρήση ξένων ειδών προς την περιοχή ενσωματώνοντας τη χαρακτηριστική ενδημική, όπως τα πλατάνια. Έτσι εξασφαλίζεται και η βιωσιμότητα της φύτευσης καθώς προσαρμόζεται στις υφιστάμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.

ΣΤ. Τεχνική περιγραφή Η/Μ εγκαταστάσεων


(1. Υπόσκαφες Η/Μ εγκαταστάσεις δεξαμενής, αντλιοστάσιο και φωτισμός 2. Υποσταθμός ΔΕΗ/pilar 3. Φωτισμός τείχους 4. Περιμετρικός φωτισμός 5. Ενδοδαπέδιος φωτισμός 6. Φωτιστικά σώματα επί ιστού INFO. Τέχνημα ψηφιακής πληροφόρησης)

Η ηλεκτρομηχανολογική μελέτη αναφέρεται στον φωτισμό και στον λοιπό εξοπλισμό της πλατείας Ελευθερίας και έχει ως στόχο την ανάδειξη και αναβάθμιση της πλατείας χρησιμοποιώντας φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες.
Η εγκατάσταση φωτισμού έχει αντιμετωπιστεί και σχεδιαστεί ως μέρος της συνολικής σύνθεσης και αρχιτεκτονικής του χώρου και περιλαμβάνει διάφορους τύπους φωτιστικών σωμάτων ανάλογα με την περιοχή και την επιδιωκόμενη ανάδειξη του αντικειμένου. Επίσης θα προάγει μια αίσθηση ασφάλειας και άνεσης κατά τις νυχτερινές ώρες.
Με βάση τη λειτουργία και τα ειδικά χαρακτηριστικά του κάθε χώρου στη πλατεία προτείνεται η  εγκατάσταση των παρακάτω φωτιστικών σωμάτων:
-ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ ΕΠΙ ΙΣΤΟΥ
Θα τοποθετηθούν φωτιστικά σώματα μοντέρνου σχεδιασμού επί ιστού 2,20μ επί της πλατείας αντικαθιστώντας τα υπάρχοντα σε σημεία που φαίνονται στα σχέδια. Οι λαμπτήρες των εν λόγω φωτιστικών σωμάτων θα είναι μικρής κατανάλωσης για εξοικονόμηση ενέργειας και μεγάλης διάρκειας ζωής (φθορισμού Τ5)
-ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΕΝΔΟΔΑΠΕΔΙΑΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ
Θα τοποθετηθούν σε καίρια σημεία της πλατείας και θα χρησιμεύουν σαν κρυφός αλλά παράλληλα και ενισχυτικός φωτισμός των πεζοδρομίων της πλατείας. Θα περικλείουν επίσης τους χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος (τείχος και μνημείο Εβραίων) προβάλοντας και αναδεικνύοντάς τα (βλ. σχετική κατασκευαστική λεπτομέρεια). Επιπλέον θα τοποθετηθούν στα σημεία που τα καθιστικά εφάπτονται με το έδαφος (βλ. σχετική κατασκευαστική λεπτομέρεια), όπως και αδιάβροχα φωτιστικά ίδιου τύπου περιμετρικά της προβλήτας. Θα είναι τύπου ταινίας LED φωτιστικά χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας.
Πλησίον του τείχους θα τοποθετηθούν επιπρόσθετα φωτιστικά τύπου προβολέων και spot για την αρτιότερη ανάδειξη του μνημείου με λαμπτήρες  μικρής κατανάλωσης ενέργειας και μεγάλης διάρκειας ζωής
-ΛΟΙΠΟΣ Η/Μ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ
Δίπλα από την υδατοδεξαμενή (βλ.σχέδια), θα κατασκευαστεί υπόγειο αντλιοστάσιο κατάλληλης ισχύος μέσα σε φρεάτιο 2Χ2Χ2μ. το οποίο θα βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη στάθμη του πυθμένα της δεξαμενής. Η πρόσβαση στο αντλιοστάσιο θα γίνεται μέσω ανοίγματος 1χ1μ. με τη βοήθεια σκάλας. Έτσι επιτυγχάνουμε τη σωστή λειτουργία των ανλιών (λόγω βαρύτητας) και την ανακυκλοφορία του νερού (ύστερα από φιλτράρισμα) μεταξύ των ακροφυσίων εκτόξευσης και υδατοδεξαμενής όπως περιγράφεται πιο πάνω. Η παροχή του νερού θα γίνεται μέσω του δικτύου της ΕΥΑΘ. Όλες οι σωληνώσεις θα είναι από σωλήνες πολυαιθυλενίου (PE) για μεγαλύτερη αντοχή.
Η άρδευση των χώρων πρασίνου θα γίνεται με το σύστημα pop-up για το χλοοτάπητα και στάγδην για τα υπόγεια.
Κοντά στο χώρο ιστορικού ενδιαφέροντος όπως και στην προβλήτα, θα εγκατασταθούν τεχνήματα ψηφιακής πληροφόρησης (με εφαρμογές τηλεματικής) για παροχή ενημέρωσης και πληροφόρησης του επισκέπτη τόσο σχετικά με την πλατεία Ελευθερίας όσο και γενικού χρηστικού ενδιαφέροντος (χάρτες, δρομολόγια κτλ.).  Η πλατεία θα παρέχει ασύρματη (wi-fi) πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω Hot-Spots που θα εγκατασταθούν στα περιμετρικά κτίρια της πλατείας.  
Η ηλεκτρική διανομή (ΔΕΗ) θα γίνεται μέσω των ηλεκτρικών πινάκων τύπου ‘πίλλαρ’ που θα τοποθετηθούν στα σημεία που φαίνονται στα σχέδια, εξυπηρετώντας τα φορτία φωτισμού και λοιπού λειτουργικού εξοπλισμού (αντλιοστάσιο υδατοδεξαμενής, ψηφιακά info-centers, στάσεις λεωφορείων κτλ,). Επίσης θα προβλεφθούν εφεδρικές παροχές για την κάλυψη αναγκών τυχόν εκδηλώσεων στο χώρο της πλατείας (μεγάφωνα, μικρόφωνα, φωτισμός, ενισχυτές κτλ.)

Ζ. Φυτοτεχνική έκθεση
Αντικείμενο της φυτοτεχνικής μελέτης αποτέλεσε ο σχεδιασμός και η οργάνωση  χώρων πρασίνου υπακούοντας στις συνθετικές αρχές της πρότασης και καλύπτοντας τις ανάγκες του έργου.
Η φυτοτεχνική διαμόρφωση επιβάλλει την χρήση φυτικών ειδών, που προσομοιάζουν με αυτά του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής μελέτης, και καλύπτει τους αισθητικούς και λειτουργικούς κανόνες του έργου. Τα βιολογικά χαρακτηριστικά των ειδών που προτείνονται πρέπει να προσαρμόζονται στις συνθήκες του αστικού περιβάλλοντος για το οποίο επιλέγονται.
Η επιλογή του φυτικού υλικού οφείλει να δημιουργεί ποικιλία αισθητικών εντυπώσεων εκθέτοντας τον χρήστη σε θετικά ερεθίσματα ώστε η παραμονή του στους υπαίθριους αστικούς χώρους να παρατείνεται. Επιπλέον σκοπός της, να συμβάλλει στον εξωραϊσμό των λοιπών αστικών παρεμβάσεων και δομικών στοιχείων δίνοντας στους χρήστες την αίσθηση της επαφής με τη φύση.
Από την ανάλυση και αξιολόγηση του υφιστάμενου πρασίνου προκύπτει πως αυτό, περιορίζεται κυρίως σε γραμμικές δενδροστοιχίες με Platanus acerifolia, στην περίμετρο της πλατείας ενώ μεγάλοι χώροι πράσινου δεν υπάρχουν. Στο χώρο υπάρχουν επίσης κάποια λιγούστρα (Ligustrum japonicum), τα περισσότερα εκ των οποίων είναι σε κακή κατάσταση.
Επιδιώχθηκε η προστασία της υπάρχουσας βλάστησης και η ανάδειξη αυτής που κρίνεται κατάλληλη προς διατήρηση. Έγινε προσπάθεια προσαρμογής των μεγάλων υφιστάμενων δένδρων στον συνολικό σχεδιασμό και αποφεύχθηκε η μεταφύτευση εύρωστων δένδρων σημαντικού ύψους και ηλικίας αλλά απομακρύνθηκαν όλα τα άρρωστα φυτά. Έτσι, διατηρήθηκαν και εμπλουτίστηκαν οι υπάρχουσες δεντροστοιχίες Platanus acerifolia στο μεγαλύτερο μέρος της πλατείας, αλλά ‘θυσιάστηκαν’ μεμονωμένα δέντρα, για την ανάκτηση της απρόσκοπτης θέας στη θάλασσα.
Οι φυτεύσεις που προτείνονται αφορούν κυρίως μεγάλα δέντρα (Platanus acerifolia, Acer platanoides 'Crimson king') με αυξημένη φυλλική επιφάνεια, με στόχο να βελτιώσουν την αστική ατμόσφαιρα και το μικροκλίμα της περιοχής. Κάτω από τα δέντρα διαμορφώνται σκιασμένοι χώροι και θέσεις στάσης (π.χ. γύρω από την περιοχή των στάσεων των αστικών λεωφορείων), ενώ παράλληλα εκμεταλλεύονται τον ηλιασμό, προστατεύουν από καιρικά φαινόμενα και ενισχύουν το πράσινο του αστικού χώρου. Για να τονιστούν ιδιαίτερες θέσεις καθιστικών που σχετίζονται με τα AR+ σημεία, χρησιμοποιείται η Μιμόζα (Acacia dealbata) με τα χαρακτηριστικά κίτρινα άνθη κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τέλος στο πεζοδρόμιο της Ι. Δραγούμη προτείνεται μια σειρά από Ακακίες ροδομέταξες (Albizzia julibrissin).
Το σύνολο της προτεινόμενης φύτευσης, δέντρα και θαμνώδη ή ποώδη φυτά που χρησιμοποιήθηκαν, έχουν ως στόχο την ανάδειξη της εποχικότητας ή μεταβλητότητας του τοπίου από το καλοκαίρι προς τον χειμώνα αντίστοιχα, με τις χρωματικές εναλλαγές στο φύλλωμα και την ανθοφορία των θάμνων και ποωδών φυτών.  Βερβερίδες (Berberis thunbergii) και κρανιές (Cornus alba) επιλέχθηκαν για το κόκκινο χρώμα των βλαστών τους, τεύκρια (Teucrium fruticans) και σενέκια (Cineraria maritima) για το γκρίζο χρώμα του φυλλώματός τους. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν κάσσιες (Cassia marylandica) με εντυπωσιακή κίτρινη ανθροφορία τον Σεπτέμβριο και αγιούκες (Ajuga reptans) και δεντρολίβανα (Rosmarinus officinalis) για εδαφοκάλυψη.
Τελικός στόχος είναι η χρήση φυτών που συνδυάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά , ώστε να επανέλθει η αίσθηση της φύσης και των τεσσάρων εποχών στο αστικό τοπίο. Η πρόταση αξιοποιεί στο έπακρο φυτά που επηρεάζουν την οικολογία του αστικού τοπίου και το αστικό κλίμα.

Short description of the proposal.

The concept of the proposal revolves around what has already existed in the area, what exists in the present and what can be recollected. The design focuses in two distinct elements that interweave once somebody experiences the site.
The first element concerns the physical dimension of the site. Formally cracks are used as a pattern for the emergence of 3 landmarks that include the byzantine walls, a water spring and a water tank that gathers symbolically the fragments of the site. The monument for the holocaust is situated next to the watertank as a reminder of those who are about to return.
The second element concerns augmented reality applications and includes the design of a digital artifact that not only provides information about events or landmarks and monuments around the area but also connects the site to the existing historical walks and can also help a visitor navigate. The artifact furthermore incorporates a site specific function based on an augmented reality application that brings to life various distinct important historical moments to the visitors who might want to help themselves navigate around the site using a laptop or an updated mobile phone to track the predefined vantage points.
What we wanted to do was to design a modern square that would be interesting to discover and that would not reveal itself with a first glance. We wanted to design a site that would satisfy different and complex spatial qualities in coordination with properties that could also be adjusted by the visitors/users of the site so that the whole design becomes friendlier and time specific.
We also wanted to upgrade the environmental footprint of the site and that’s why we decided to add more trees so as to create calmer and more quiet areas that are softer to walk on and that in general ask for a more relaxed way of living that would be appropriate for both tourists and people that work in the area and could use a  quiet place for their break.

Total comment

Author

amoras2